OSMANLI-İRAN- RUS SAVAŞLARI'NDA KÜRTLER (19. Yüzyıl)

Rus subayı P. İ. Averyanov’un cephedeki notları ve gözlemlerinden oluşan kitabı “Osmanlı İran Rus Savaşlarında Kürtler” adlı kitabı Avesta Yayınları tarafından yayımlandı. 1910 yılında Rus Genel Kurmayının yayımladığı kitap, İbrahim Kale tarafından Rusça aslından eksiksiz olarak çevrildi. Celilê Celil, Türkçe baskıya yazdığı önsözde şu hususlara dikkat çekiyor:

 “Kürtlerin Rusya’nın Kafkasya politikasındaki yeri ve rolünün incelenmesi için Kafkas askeri dairesi kurmay başkanı N. N. Belyavskiy Yüzbaşı P. İ. Averyanov’a görev verdi ve Rusya’nın bütün 19. yüzyıl boyunca Kürtler ile ilişkileri hakkında tarihsel bir deneme yazmasını istedi. Belyavskiy Averyanov’un askeri kurumları ilgilendiren şu dört noktaya dikkat etmesini istedi:

1) Rusya’nın Türkiye ve İran ile 19. yüzyılda olan tüm savaşlarına Kürtlerin katılımını incelemek
2) Rusların Kürtler ile ilişkilerinin karakterini ve tarafların geçmiş savaşlar sırasındaki hareketlerini belirlemek
3) Rusya, Türkiye ve İran’daki Kürtlerin çağdaş siyasal durumlarını belirtmek
4) Kürtlerin Rusya’nın Türkiye ve İran ile gelecekteki savaşlarındaki tavrını açığa çıkarmak

P. İ. Averyanov’un sekiz bölümden oluşan ve Rusya’nın komşularıyla savaşları ile iki büyük Kürt ayaklanmasını (1853-56 Yezdanşêr İsyanı ve 1880-82 Şeyh Ubeydullah İsyanı) içeren kitabı 1900 yılında yayımlandı. Kitabın eklerinde 33 ilginç belge vardı ki bu da kitabın birincil kaynak olarak değerini artırıyordu.

Kafkas askeri dairesi genelkurmayının bu kitabın yazılmasındaki ilgisine karşın kitap gizli veya hizmete mahsus sayılmadı. Kitap yayımlandıktan sonra Türkiye´nin askeri kurumlarının dikkatini çekti ve hemen hizmet içi kullanılmak üzere Türkçeye çevrildi.”

Kitêba serbazê rûs Averyanov

Kitêba serbazê rûs P. I. Averyanov, a bi navê “Di Şerên Osmanî Îran û Rûsan de Kurd” di nav weşanên Avesta de derket. Kitêb ji Rûsî ji aliyê Ibrahim Kale ve bo Tirkî hatiye wergerandin. Averyanov ji bo li ser Kurdan raportan ji Fermandariya Giştî a Leşkerî a Kafkasya re binivîse hatibû wezîfedarkirin. Celîlê Celîl di pêşgotina ji bo çapa Tirkî de li ser girîngiya kitêbê disekine, wê wek dokumaneke dîrokî dinirxîne. Kitêba Averyanov di 1910an de di nav weşanên Fermandariya Giştî a Leşkerî a Kafkasyayê de çap bûbû, piştî çapa wê bi demeke kurt, kitêbê bala dezgayên leşkerî ên Tirkiyeyê kişandibû û ji bo ku wê di xizmeta nav xwe de bikarbînin, ew wergerandibûn zimanê Tirkî.